آیا لازم است که اسلام این قدر به ریزه کاری ها در خوردن و آشامیدن اهمیت بدهد و ما را مقید بکند یا اینکه این آداب تشریفاتی است ؟
بالاخره بخواهیم و نخواهیم ما این کارها را انجام می دهیم . غذا خوردن ، میهمانی رفتن ، خوابیدن و مسافرت رفتن . این ها مجموعه ای از رفتارهای ما در زندگی هستند و زندگی یعنی مجموعه ای از این جور تعاملات . گاهی برخورد در تجارت و بازار و گاهی برخورد با همسر ، برخورد با فرزند ، گاهی در مسائل شخصی است و گاهی در مسائل خانوادگی است . ما بخواهیم و نخواهیم این ها را داریم . اگر برای هر کدام از این ها یک ضوابط و آدابی که سخت هم نیست و آنرا هم زیبا می کند ، قرار دادیم ، آیا این سختی است یا یک نوع اهمیت دادن به مسائل است بعبارت دیگر اگر یک دین و مسلکی فقط درباره ی آخرت گفت و اینکه بهشت هشت تا در دارد ، جهنم هفت تا در دارد ، بهشت نعمت قصر و حور دارد . خوب برای این دنیا چه ؟ در درجه ی نخست دین برای دنیای ماست تا دنیای ما درست بشود و آنگاه دنیا مزرعه آخرت می شود . اگر دین برای درست زیستن است ، پس باید آداب زیستن را به ما بگوید . بنده باید غذا بخورم بالاخره یک جوری میخورم . حالا وقتی اسلام یک قوانینی می گذارد مثلا می گوید که لقمه را خوب بجوید . این چه اشکالی دارد ؟ چه لطمه ای می زند ؟ این الزام نیست و اگر شما خوب نجویدید ، قیامت شما را محاکمه نمی کنند . ما در آداب غذا خوردن و آشامیدن و میهمانی رفتن ، یک اصول و پایه هایی داریم که باید باشد و دین وظیفه اش این است که آن ها را بیان کند . یک آداب و روشی داریم. اینها باید ندارد ولی بهتر است رعایت بشود . فرزند شما می خواهد مدرسه برود ، اصل لباس پوشیدن است و باید لباس فرم مدرسه را بپوشد ، حالا فرزند شما میگوید که عطر هم بزنم ؟ خوب اگر بزند خیلی بهتر است . آیا اتو هم بکشد ؟ خیلی خوب میشود . یک معلم به دانش آموز دو صفحه مشق میگوید حالا اگر معلم گفت که اگرخط کشی کنید و سوالها را با یک رنگ و جوابها را با یک رنگ دیگر بنویسید ، خوش خط بنویسید ، دفتر تمیز باشد ، خوب معلوم است که این زیباتر میشود . اصل مشق را باید بنویسد و بیاورد . می تواند در یک ورق بد و خط کشی نشده بنویسد و بیاورد و تکلیفش را هم انجام داده است . حالا اگر آن را تزیین کند و خوش خط بنویسد خیلی بهتر است . اصل غذا خوردن اصولی دارد . اصل این است که حلال و پاک باشد ، نجس نباشد و حرام هم نباشد . این قانون کلی آن است . حالا وقتی که دین می گوید که اگر غذا میخوری از جلوی خودت بخور ، خوب است از خدا تشکر بکنی و بسم الله الرحمن الرحیم بگویی ، حالا اگر نمی خواهی نگو . هیچ اتفاقی نمی افتد ولی اگر از شما بعنوان یک مسلمان این رفتار را دیدند و شما رعایت کردید میگوید این عجب دین خوبی است . برای همه موارد ریز هم دستور دارد . در روایت داریم که پیامبر لباس سبز کمرنگ و سفید را دوست داشت . حالا اگر کسی رنگ سبز را دوست نداشته باشد و بخواهد سرخ بپوشد اشکالی ندارد . بعضی از این ها سیره است و بعضی از این ها توصیه است . مثلا شما الان میهمانی دارید . در دیگ برنج را باز میکنید و یک فضله ی موش می بینید ، اگر مقید باشید می گویید که این غذا قابل خوردن نیست . این مرز است . حالا غذا دود زده است خوردن این اشکالی ندارد ولی بهتر بود که آشپز دقت می کرد که غذا دود نمی زد . ما آداب را از این باب می گوییم و هیچ سختی هم نمی آورد . یکسری قواعد هست که بین المللی پسند است . مثلا احترام به والدین ، در کدام مکتب دنیا می گویند که احترام به والدین بد است . اگر اسلام توصیه کرده است این ها چیزهای جهانی است .
عهد به پیمان و دروغ نگفتن . لقمه ی کوچک برداشتن و شستن دست جزء آداب است . نگاه نکردن به چهره ی دیگران و خوب جویدن است . خیلی از زخم معده ها بخاطر خوب نجویدن است . حالا اگر رعایت بکنیم ثواب هم دارد . مهم این است که غذا خوردن شما شکل عبادت می گیرد . شما می خواهی شب بخوابی ، اصل اینکه در جایی که مال غصبی است نخوابی یعنی باید مباح باشد و مال خودت باشد . این اصل است اما میگوید یک وضو بگیر و یک قل هو الله هم بخوان ، این ضربه ای به شما نمی زند . خواب شما عبادت میشود و احساس آرامشی هم به شما دست می دهد . در مورد خوردن یک باید ها و نباید هایی داریم . البته نه انیکه قانون باشد . باید ها و نباید های که توصیه است . یعنی بهتر است که این ها رعایت بشود. پیامبر فرمودند که دوازده تا توصیه در مورد خوردن داریم که چهار تای آن ضرورت است یعنی بهتر است رعایت بشود . یکی معرفت در غذاست که ببینیم غذا حلال است یا حرام ؟ یکی بسم الله الرحمن الرحیم و شکر گفتن است و یکی راضی بودن از غذاست . چهار تای آن ادب است . لقمه ی کوچک برداشتن ، خوب جویدن ، نگاه نکردن به چهره ی دیگران هنگام غذا و شستن دست . چهار تای آن سنت است . البته این ها در شرایطی صادر شده که میز و صندلی و قاشق نبوده است و این برای زمانی است که ما در این شرایط باشیم . وزن را روی پای چپ انداختن که حتما حکمتی دارد ، با سه انگشت خوردن که اگر جایی قاشق نبود خوب است با سه انگشت بخوریم که لقمه خودش کوچک میشود ، از جلوی خودمان خوردن .بعضی ها از همه ی طرف غدا میخورند . اگر از جلوی خودت غذا بخوری ممکن است نصف غذای شما بماند که قابل استفاده است و تمیز کردن انگشتان دست از چربی . حالا می آییم سراغ نباید ها ، یکی از این نباید این است که روی غذا عیب نگذارید . روایت داریم که پیامبر هیچوقت روی غدا عیب نمی گذاشتند . حالا آقا به خانه می آید ، خانم غذا آماده کرده ، سبزی ، سالاد و ماست سر سفره گذاشته بجای اینکه آقا بگوید : دست شما درد نکند می گردد و یک عیبی را پیدا میکند و این همه زحمت را نادیده می گیرد . حدیث داریم که مثل زنبور باشید یعنی وقتی زنبور در باغ می رود روی گل می نشیند و شیره ی گل میخورد و می گوید که مثل مگس نباشید زیرا مگس روی نقاط آلوده و منفی می نشیند . این یکی از آداب است که عیب روی غذا نگذاریم . گاهی غذا از ظهر یا شب میماند . الان هم که هه جا یچال هست و امکان بهداشتی نگهداشتن غذا هست . حالا می گویند که این غذاها را مصرف کنیم که اسراف نشود و هم مخارج کم بشود و به زحمت نیفتند . بعضی از بچه ها نق می زنند ، بازم غذای دیشب گزارش هفتگی یا آنچه گذشت و تیکه می اندازند . توصیه دیگر این است که پیامبر از خوردن غذای داغ پرهیز می کردند . الان پزشکان هم این را توصیه می کنند . یک وقت کسی پیش پیامبر غذا می خورد و آروغی زد . پیامبر خیلی ناراحت شد و فرمود که خودت را نگهدار . اگر یک وقت هم مجبور شدید صدایش به آسمان نرسد. آهسته و جلوی دهان را میگیرید . اگر می خواهید دهان را تمیز کنید دستی جلوی آن بگیرید . پس این حرکت مذمت شده است . توصیه دیگر این است که تنها غذا نخورید. البته یک وقت انسان در خانه تنهاست ولی کنایه از این است که با همدیگر غذا بخورید . تنظیم کنید که مثلا آقا ساعت سه می آید خانم هم همان موقع غذا بخورد . الان البته همه تنهایی غذا می خورند . دور هم غذا خوردن خوب است . توصیه ی دیگر این است که در هنگام جنابت غذا نخورید زیرا موجب فقر میشود . حالا اگر شرایط غسل نبود توصیه شده است که وضو بگیرید . اگر کسی وضو بگیرد این کراهت از بین می رود . برای نماز واجب است که غسل واجب است . دیگر اینکه کسی که غذا می خورد به دیگری که او را نگاه می کند تعارف بکند . روایت داریم که اگر دو چشمی تو را نگاه میکند و تو غذا می خوری ، اگر او را دخیل نکنی درد بی درمان می گیرید . عبدالله بن جعفر شوهر حضرت زینب، خیلی دست و دل باز بود . روزی داشت از جایی رد میشد ، دید غلامی سفره ای انداخته و سه قرص نان دارد . سگی او را نگاه میکرد . او یک قرص نان را به سگ داد و باز سگ زوزه کشید و نان دیگر داد و نان سوم را هم انداخت و حیوان خورد . غلام سفره ی خالی را جمع کرد . عبدالله بن جعفر گفت : شما گرسنه نبودی ؟ اوگفت : بله . چرا همه را به این سگ دادی ؟ گفت این سگ در این محله غریب بود . وقتی این سگ به من نگاه میکرد من خجالت می کشیدم که خودم بخورم و سیر بشوم و این سگ گرسنه بماند. او بخاطر این کار غلام یک باغ بزرگ به غلام بخشید . در احوالات سید شَفتی که از بزرگان اصفهان بود ، درایم که روزی فقیری پیش پادشاه رفت و او گفت پیش سید برو ، دنیا و آخرت پیش او است . خیلی وضعش خوب بود و خودش میگوید که تمام اینها را از یک جریان دارم . شبی غذایی تهیه کرده بودم که بخورم . در گوشه ی خیابان دیدم سگی با طوله هایش ناله می زنند و گرسنه هستند . غذا را جلوی آنها گذاشتم و خودم گرسنه در حجره خوابیدم . چند روز بعد فردی آمد و گفت که تاجری از دنیا رفته و یک سوم اموالش را برای شما وصیت کرده است .
خانمی گفتند که گربه آمده و جوجه ی بچه را خورده ، من هم با چوب او را کشتم . این کار حرام است ؟ کشتن موذی مثل عقرب ، مار و ...جایز است و گفته اند جوری بکشید که زجر کش نشوند . ولی غذای گربه جوجه است و حلالا طیبا که شامل گربه نمیشود . غذایش همین است . بعضی ها به این نکات توجه ندارند . انسان خوب است برای پرنده ها غذا بریزد ، خیلی هم قشنگ است . گفتند : فردی داشت گریه میکرد . فرد دیگری هم که نان دستش بود ، پیش او نشست و گفت : چرا گریه میکنی ؟ گفت : گرسنه ام . او هم شروع به گریه کردن کرد . گفت : تو چرا گریه میکنی ؟ گفت : بخاطر تو که گرسنه هستی . گفت : بجای گریه کردن یک کمی از نان هایت را به من بده ، گفت : نه ، هر چقدر گریه بخواهی می کنم ولی نان نمی دهم .
دیگر آداب غذا خوردن کم خوردن غذاست . اطباء هم این قانون را تایید می کنند . امام رضا (ع) فرمود : اگر مردم کم غذا می خوردند ظاهر و باطنشان معتدل میشد . الان پرخوری هم اثر روی جسم دارد و هم روی روح . اینکه خدا روزه را دوست دارد بخاطر شکم خالی بودن است . در روایت داریم که شکم خالی و گرسنه حکمت می آورد . در شب معراج وقتی پیامبر از خدا پرسید حکمت روزه چیست ؟ خطاب شد که روزه باعث میشود که انسان حکیم بشود و فهمش بالا برود . آخرین توصیه خوردن این است که در حال راه رفتن غذا نخورید مگر اینکه مجبور بشوید مثل غذا خوردن در هواپیما که چاره ای نیست . این اضطراب و استرس می آورد . بعد از غذا هم آدابی هست که بعدا توضیح خواهیم داد . مثل مسواک زدن و دست شستن . انسان باید به هر چیزی دقت داشته باشد . ما همیشه دغدغه غذا داریم . در چیزهای دیگر این دغدغه کمتر است . در این امر مهم اصولی را رعایت کنیم و آداب را هم رعایت کنیم تا غذا خوردن هم عبادت بشود.
