نقش دوست در زندگى

بدون شک عوامل مختلفى در ساختن شخصیت انسان مؤثر هستند که از مهم ترین آنها مسئلة همنشینى و دوستى و معاشرت است. این عامل از چنان اهمیتى برخوردار است که اسلام فرموده:

المَرْءُ عَلى دینِ خَلیلِهِ فَلْیَنْظُرْ أحدُکُمْ مَنْ یُخالِل. (14)

آدمى بر دین و روش همنشینِ خود است پس باید ببیند که با چه کسى دوست مىشود.

روشن است که انسان خواه ناخواه از دیگران تأثیر مىپذیرد و بخش مهمى از افکار و صفات اخلاقى خود را از طریق دوستانش کسب مىکند. این مطلب هم از نظر عقل و هم از طریق تجربه به اثبات رسیده است. ما به وسیلة مشاهدات حسّى خود و نیز با بازنگرى به تاریخ، در مىیابیم که چه بسیار افرادى که از راه دوست به سعادت ابدى و یا شقاوت ابدى رسیده اند. نقش دوست در زندگى به قدرى زیاد و برجسته است که حضرت على (علیه السلام) مىفرماید:

مَنْ إِشْتَبَهَ عَلَیْکُمْ أمرُهُ وَ لَمْ تَعْرِفُوا دینَهُ فَانْظُرُوا إلى خُلَطائِهِ فَإِنْ کانُوا أهْلَ دینِ اللهِ فَهُوَ عَلى دینِ اللهِ و إِنْ کانُوا عَلى غَیْرِ دینِ اللهِ فَلا حَظَّ لَهُ مِنْ دینِ ‌الله. (15)

هرگاه وضع کسى براى شما نامعلوم بود و دین او را نشناختید، به دوستانش نظر کنید. پس اگر آنها اهل دین و آیین خدا باشند او نیز پیرو آیین خداست و اگر بر آیین خدا نباشد او نیز بهره اى از آیین حق ندارد.

تو اول بگو با کیان زیستى پس آنگه بگویم که تو کیستى

ابن مسکویه دانشمند مشهور اسلامى و استاد بوعلى سینا گوید:

«تمام سعادت انسان نزد دیگران و دوستان یافت مىشود. سعادتمند کسى است که دوستان واقعى براى خود به دست آورد و در دوستى با آنان از هیچ فداکارى و از خودگذشتگى دریغ ننماید تا هم او از آنان فضائل اخلاقى کسب کند و هم آنان از وى بهرة اخلاقى برگیرند». (16)

یک روانشناس معروف مىگوید: «این جمله را در ذهن خود، به خود تلقین کنید: نیک بختى من، شادى من، عوائد من، بستگى به هیچ چیز ندارد مگر به مهارتى که در شیوة معاشرت با مردمان به کار مىبرم».

آرى انسان در سایة دوستان وفادار و صمیمى است که مىتواند پلکان ترقى و تعالى را یکى پس از دیگرى طى نماید و این دوست است که گاه تا اوج افتخار و عظمتْ بشر را رهنمون مىشود و منشأ خیرات و برکات اجتماعى مىگردد. همچنین در سایة همزیستى و همدلى است که استعدادها شکوفا شده و بشر مىتواند اختراعات و اکتشافات و آثار ماندگار از خود برجاى بگذارد که جامعه از آنها سود ببرد.

از سوى دیگر دوستان ناشایست و شرور هستند که بشر را به منجلاب فساد انداخته و او را تا سر حدّ فنا و نیستى پیش مىبرند. سقراط گوید: هر یک از مردم آرزویى دارد، یکى مال مىخواهد، یکى جمال و دیگرى افتخار، ولى به عقیدة من یک دوست خوب از همه مهم تر است.

رسول گرامى اسلام، نقش دوست و اهمیت دوستى را چنین یادآور شده است:

المؤمِنُ ألِفٌ مَألُوفٌ وَ لا خَیْرَ فى مَنْ لا یَألَفُ وَ لا یُؤلَف. (17)

مؤمن چنان است که با دیگران انس و الفت گرفته و دیگران با او انس دارند و کسى که نه الفت پذیر است و نه الفت مىگیرد در او خیرى نیست.

اگر تاریخ را ورق بزنید، خواهید دید که نه تنها بیشتر اختراعات و اکتشافات، حاصل همکارى و همیارى بشر با دیگران بوده بلکه اکثر موفقیت هاى اجتماعى و پژوهشها و تحقیقات علمى نیز در سایة همفکرى و همیارى و روابط دوستانة صحیح انجام گرفته است؛ دوستانى که با تلاش جمعى و با کمک فکر و اندیشة دیگران توانسته اند دستاوردهاى بزرگ علمى را براى تاریخ به ارمغان آورند.